Dziedziczenie majątku po spadkodawcy nie zawsze musi zobowiązywać spadkobiercę do bezwzględnego i bezwarunkowego przyjęcia spadku.
Spadkobierca nabywa prawo do spadku z chwilą śmierci spadkodawcy.
W rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej k.c.) spadkobierca, który dziedziczy dług po spadkodawcy może:
- przyjąć spadek bez ograniczeń odpowiedzialności za długi, jest to tzw. przyjęcie proste,
bądź:
- przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności, jest to tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza,
bądź:
- odrzucić spadek w całości.
Należy podkreślić, że przyjęcie spadku lub jego odrzucenie jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem spadkobiercy.
Przyjęcie proste spadku
Przyjęcie proste spadku to przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że spadkobierca przyjmuje spadek bez ograniczenia za długi spadkodawcy. Przy czym, spadkobierca decydując się na przyjęcie proste spadku, musi zdawać sobie sprawę z tego, że odpowiada on za długi spadkodawcy całym swoim majątkiem.
Spadkobierca przyjmując spadek w przyjęciu prostym nie musi składać w sądzie, ani też u notariusza, żadnych oświadczeń.
Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania, jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Przykładem przyjęcia prostego spadku może być np. sytuacja, w której spadkodawca pozostawił spadkobiercy dom o wartości ok. 600 tys. zł., który jednak był obarczony kredytem zaciągniętym we frankach. Po latach kredyt bankowy na skutek zmiany kursu walut zwiększył się do wysokości 800 tys. zł. W przyjęciu prostym kredyt w całości łącznie w wysokości 800 tys. złotych będzie musiał spłacić spadkobierca.
W dziedziczeniu prostym często spadkobierca pozostaje w bardzo trudnej sytuacji. Zdarza się, że spadkobierca, aby spłacić przyjęty spadek (dług), musi nie tylko sprzedać dotychczasowe mieszkanie, ale aby uzyskać potrzebną gotówkę niejednokrotnie jest zmuszony do zaciągnięcia dodatkowego kredytu.
Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ma miejsce wówczas, gdy spadkobierca w ciągu sześciu miesięcy od chwili, gdy dowiedział się o prawie do spadku, złożył w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania lub pobytu lub u notariusza, oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Przykładem spadku z dobrodziejstwem inwentarza może być np. sytuacja, w której spadkobierca otrzymał w spadku dom o wartości 600 tys. zł. obciążony kredytem frankowym na skutek zmiany kursu w wysokości 800 tys. zł. Po przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca będzie zobowiązany do spłacenia długu w wysokości odziedziczonego majątku, a więc w wysokości 600 tys. zł.
Forma przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest formą najbezpieczniejszą, ponieważ spadkobierca, który przejmuje w spadku dług, nie naraża się na dodatkowe koszty.
W najgorszym wypadku spadkobierca, który odziedziczył majątek z długiem, odda ten majątek na spłatę długu, ale nie będzie zmuszony do dopłacania do tego, co zyskał.
Odrzucenie spadku w całości
W przypadku, gdy spadkobierca nie będzie chciał przyjąć spadku, może ten spadek w całości odrzucić. Przy czym, spadkobierca decydując się na odrzucenie spadku musi mieć świadomość, że w przypadku odrzucenia spadku nie odziedziczy po zmarłym zarówno długów, jak i żadnego majątku.
Warunkiem odrzucenia spadku jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
Pełnomocnictwo o odrzuceniu spadku powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym.
Z treści oświadczenia powinno wynikać, że na podstawie ustawy spadkobierca odrzuca w całości przypadający mu spadek po zmarłym (tutaj imię i nazwisko spadkodawcy oraz data śmierci spadkodawcy).
Jednocześnie spadkobierca oświadcza, że nie posiada dzieci, które mogłyby dziedziczyć w jego imieniu oraz, że według wiedzy spadkobiercy, spadkodawca nie pozostawił testamentu.
Składając oświadczenie o odrzuceniu spadku należy pamiętać, że oświadczenie o odrzuceniu spadku powinny złożyć również dzieci spadkobiercy, ponieważ długi spadkodawcy, pomimo złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę, przechodzą na jego dzieci.
Jeżeli dzieci są niepełnoletnie, to rodzice muszą wystąpić do sądu opiekuńczego o uzyskanie zgody na złożenie w imieniu dzieci oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Należy mieć na uwadze, że w przypadku dziedziczenia ustawowego długi spadkodawcy obciążają wszystkich zgodnie z kolejnością dziedziczenia ustawowego, a więc zgodnie z tą kolejnością, wszyscy spadkobiercy, którzy nie chcą dziedziczyć długów, muszą złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważne. Jak również, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
Przeczytaj: Odrzucenie spadku – co to oznacza i jak tego dokonać?
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Księga czwarta. Spadki, Tytuł VII. Odpowiedzialność za długi spadkowe.
Zdjęcie: Pexels.com