Jeżeli chcemy, aby po naszej śmierci majątek, którym rozporządzamy przeszedł we wskazane przez nas ręce, musimy sporządzić testament.
Zgodnie z obowiązującym dzisiaj prawem rozporządzanie majątkiem własnym na wypadek śmierci jest możliwe tylko na podstawie testamentu. Najprostszymi w formie testamentami są testament własnoręczny zwany holograficznym bądź testament notarialny.
Testament notarialny wymaga co prawda udania się do notariusza, ale istnieje przy tym pewność, że osoba, która sporządzi nam testament, gwarantuje swoim urzędem jego zgodności z prawem. Za sporządzenie testamentu notarialnego uiścimy opłatę w wysokości 61,50 zł.
Najprostszą formą testamentu jest testament własnoręczny. Taki testament można sporządzić samemu nie korzystając z usługi notariusza. Aby sporządzić testament własnoręczny wystarczy mieć coś do pisania i kartkę papieru.
Przeczytaj: Rodzaje testamentów
Jakie elementy powinien zawierać testament, aby był ważny?
Aby testament własnoręczny był prawnie ważny, musi być napisany w całości długopisem bądź piórem, pismem ręcznym, zawierać w sobie datę określającą czas spisania testamentu oraz własnoręczny podpis. Data to pełny dzień, miesiąc i rok spisania testamentu.
Na wstępie testamentu własnoręcznego obok daty i miejscowości, w której dokonuje się spisanie testamentu, należy umieścić tytuł „Testament”.
Nie można napisać testamentu na maszynie bądź komputerze, wydrukować go, a następnie podpisać. Taki testament będzie nieważny. Własnoręcznie w całości sporządzony testament daje gwarancję jego autentyczności, a w przypadku ewentualnego fałszerstwa testament taki jest trudniejszy do podrobienia.
Dobrze jest w treści testamentu umieścić nazwę miejscowości, w której spisany został testament. Jeżeli będzie to miejscowość położona w obszarze Polski, to dzięki temu będzie wiadomo, że czynność prawna zawarta w testamencie podlega prawu polskiemu.
Istotnym jest, aby spadkodawca (testator) sporządzając testament, w sposób bardzo szczegółowy określił spadkobierców podając ich imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, jak również numery PESEL.
Należy pamiętać, że z testamentu musi jednoznacznie wynikać, że podane w nim dane osoby spadkodawcy (testatora), jak i osób powołanych do spadku, są jednoznaczne i nie ma cienia wątpliwości, że mogą to być inne osoby.
Kto może sporządzić testament?
Testament może sporządzić osoba pełnoletnia, tj. osoba, która ukończyła lat osiemnaście (zgodnie z Art. 10 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny §1) bądź przed ukończeniem tego wieku zawarła związek małżeński.
Kodeks cywilny nie przyjął możliwości sporządzenia testamentu przez osoby poniżej 18 roku życia.
Osoba spisująca testament musi być świadoma swego działania, nie może działać pod presją osób trzecich ograniczających jej swobodne podejmowanie decyzji i woli.
W chwili spisywania testamentu, spadkodawca powinien mieć świadomość, że dokonywana czynność jest czynnością prawną, której skutkiem jest rozrządzenie swoim majątkiem na wypadek swojej śmierci. W prawie polskim taki stan spadkodawcy nazywany jest wolą testowania.
Przeczytaj: Kiedy spisać testament i dlaczego warto to zrobić?
Kiedy testament jest nieważny?
Zgodnie z Art. 945 Kodeksu cywilnego testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod jego wpływem nie sporządziłby testamentu tej treści,
- pod wpływem groźby.
Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.
Zgodnie z Art. 942 Kodeksu cywilnego, testament może zawierać rozrządzenie tylko jednego spadkodawcy. Oznacza to, że nie istnieje możliwość sporządzenia jednego testamentu wspólnie np. przez obojga małżonków. Testament sporządzony wspólnie jest traktowany, jako testament nieważny.
Przeczytaj: Podważenie testamentu – kiedy i jak można tego dokonać?
Czy raz napisany testament można zmienić?
Własnoręcznie spisany testament można zmienić bądź odwołać w każdej chwili.
Odwołanie testamentu może nastąpić na trzy sposoby, a mianowicie:
- przez sporządzenie nowego testamentu,
- zniszczenie istniejącego testamentu lub pozbawienie go cech, od których zależy ważność dokumentu,
- dokonanie w testamencie takich zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
W przypadku zmiany testamentu, umieszczona na nim data pozwoli na stwierdzenie, który z testamentów jest ostatnią wolą testatora. Każda zmiana naniesiona na testament musi być podpisana przez osobę sporządzającą testament. Testament notarialny można zmienić u notariusza.
Przeczytaj: Jak przebiega otwarcie i ogłoszenie testamentu?
Gdzie przechowywać testament?
Każdy własnoręcznie napisany testament, aby mógł trafić do spadkobiercy (beneficjenta), musi być odpowiednio zabezpieczony. Dobrze jest po napisaniu testamentu poinformować osoby zainteresowane o tej czynności oraz o tym, gdzie znajduje się testament.
Obecnie najbezpieczniej jest przechowywać testament u notariusza. Notariusz z urzędu prowadzi Notarialny Rejestr Testamentów. Każdy sporządzony przez notariusza testament, jak również testament sporządzony własnoręcznie i przekazany do przechowania notariuszowi, zostaje wpisany do wymienionego rejestru.
Za życia testatora nikt poza nim nie może zapoznać się z treścią testamentu, natomiast po śmierci testatora wszyscy zainteresowani bez trudu mogą dotrzeć do miejsca, w którym został umieszczony testament.
Aby jednak osoby zainteresowane spadkiem mogły dowiedzieć się, u którego notariusza został złożony testament, muszą w dowolnym biurze notarialnym przedstawić akt zgonu testatora. Osobie, która okaże akt zgonu testatora zostaną udostępnione informacje ujęte w Notarialnym Rejestrze Testamentów.
Informacja z rejestru obejmuje:
- numer wynikający z kolejności wpisu w rejestrze,
- datę dokonania wpisu,
- datę oraz miejsce sporządzenia testamentu notarialnego lub protokołu dotyczącego rejestracji testamentu notarialnego,
- imiona i nazwisko notariusza oraz siedzibę jego kancelarii,
- imiona, nazwisko, imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia testatora,
- numer PESEL testatora, jeżeli podlega on ewidencji ludności w Polsce, a w przypadku braku tego numeru inny podobny numer ewidencyjny, jeżeli został mu nadany za granicą.
Rejestr testamentów istnieje od 5 października 2011 r.
Umieszczenie testamentu w Notarialnym Rejestrze Testamentów posiada swoje zalety. Zdarzają się bowiem sytuacje, że spadkodawca sporządzi testament będąc np. na urlopie w zupełnie innym mieście, w istniejącym tam biurze notarialnym złoży testament nie informując o tym swoich spadkobierców. Zaraz po śmierci testatora, zainteresowani spadkiem, jeżeli nie wiedzą czy testator pozostawił testament mogą skorzystać z Notarialnego Rejestru Testamentów prowadzonego przez notariusza w najbliższym im miejscu i po okazaniu aktu zgonu testatora mogą zlokalizować biuro notarialne, w którym przechowywany jest testament.
Testament sporządzony przez notariusza – testament notarialny umieszczany jest w Notarialnym Rejestrze Testamentów nieodpłatnie. Biuro notarialne ma obowiązek przechowywania testamentów przez okres 10 lat. Po tym okresie, testament zostaje przekazany do sądu, a stamtąd do archiwum państwowego.
W Notarialnym Rejestrze Testamentów mogą być również umieszczane testamenty sporządzone własnoręcznie, przy czym za ich umieszczenie w rejestrze pobierana jest opłata.
Testator spisując testament ręcznie w domu może powierzyć tajemnice miejsca jego przechowywania któremuś z domowników. W takiej sytuacji należy pamiętać, że na osobie, której powierzono przechowanie testamentu w razie śmierci jego autora, ciąży obowiązek dostarczenia testamentu do sądu spadku, czyli sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Natomiast, jeżeli ktoś uchyla się od tego obowiązku ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wynikłą stąd dla spadkobierców. Wytyczne w tym zakresie ujęte zostały w Art. 646 Kodeks postępowania cywilnego.
Przeczytaj: Jak przechowywać testament?
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Księga czwarta. Spadki, Dział I. Testament.
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.
Zdjęcie: Fotolia