Ustanowienie hipoteki przymusowej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z przepisami cytowanej ustawy, dla zabezpieczenia należności z tytułu składek, ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika.
ZUS ma prawo do występowania z wnioskiem do sądu o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości dłużnika zalegającego z opłatą należności z tytułu składek. Bądź, jeżeli nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, ZUS przysługuje prawo do złożenia dokumentów zabezpieczających należność do zbioru dokumentów prowadzonego dla danej nieruchomości.
Kiedy ZUS może dokonać wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej?
ZUS może dokonać wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej płatnika z chwilą powstania zaległości w płatnościach składek na ubezpieczenie społeczne.
Podstawą ustanowienia hipoteki przymusowej i wpisu tej hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego jest decyzja ZUS stwierdzająca istnienie należności z tytułu składek oraz ich wysokość. W celu ustanowienia hipoteki przymusowej, ZUS przesyła stosowną decyzję do sądu, w którym prowadzona jest księga wieczysta dla nieruchomości będącej własnością dłużnika.
Przedmiotem hipoteki przymusowej może być:
- część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział dłużnika;
- nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej dłużnika i jego małżonka;
- nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej wspólników spółki cywilnej lub część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział wspólników spółki cywilnej – w przypadku, gdy dłużnikiem jest spółka.
Przedmiotem hipoteki przymusowej może być także:
- użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego;
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu;
- wierzytelność zabezpieczona hipoteką;
- statek morski lub statek morski w budowie wpisany do rejestru okrętowego.
Na żądanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub kierownika terenowej jednostki organizacyjnej ZUS, będącego jednocześnie organem egzekucyjnym, dłużnik obowiązany jest do wyjawienia nieruchomości oraz przysługujących mu praw majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu, jeżeli z dowodów zgromadzonych w postępowaniu wynika, że należności z tytułu składek mogą zostać nieopłacone. Wyjawienia dokonuje się w formie oświadczenia składanego pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.
Przeczytaj: Hipoteka przymusowa – czym jest i co oznacza ten wpis
Czy zobowiązania wobec ZUS zabezpieczone hipoteką ulegają przedawnieniu?
Jedną z form wygaśnięcia zobowiązań podatkowych zgodną z ordynacją podatkową jest wygaśniecie zobowiązań na skutek przedawnienia. Przedawnienie zobowiązania podatkowego polega na tym, że upłynął termin, w którym zobowiązanie wobec wierzyciela powinno być uregulowane i po tym terminie podatnik nie jest zobowiązany do wykonania swojego zobowiązania.
Przedawnienie obowiązuje zarówno dłużnika jak i organ, wobec którego dłużnik posiada zobowiązanie. Oznacza to, że wierzyciel nie może domagać się od dłużnika spłaty należnego długu ani też powstałych w okresie płatności odsetek. Przedawnienie może nastąpić z mocy prawa bądź na podstawie decyzji administracyjnej.
W przypadku dokonania przez ZUS zabezpieczenia swoich należności poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości należącej do dłużnika ZUS, zaległe wobec ZUS składki nie ulegają przedawnieniu. Tak stanowi zapis Art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Dz.U.z 2019r. poz. 300, którego treść brzmi:
”nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia”.
W kwestii przedawnienia należności wobec ZUS wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 13 października 2013 r., sygn. Akt.SK 40/12 orzekł, że całkowity brak przedawnienia należności wobec ZUS stanowi przekroczenie zasad o nierównym traktowaniu podatników.
Zapis Art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych wskazuje, że inaczej są traktowane osoby posiadające majątek (nieruchomości), który może być ujawniony w księdze wieczystej, a inaczej osoby, które posiadają majątek jedynie obrotowy. Jeżeli zatem organ podatkowy może ustanowić hipotekę tylko dla pierwszej grupy, tj. osób posiadających nieruchomości, to zobowiązania wobec tej grupy mogą się nigdy nie przedawnić.
Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wskazany przepis o przedawnieniu należności z tyt. składek budzi poważne wątpliwości i w związku z tym powinien podlegać ponownej regulacji przez ustawodawcę. Trybunał Konstytucyjny stwierdził też, że każdy podatnik ma prawo do skorzystania z prawa przedawnienia zobowiązania podatkowego niezależnie od tego, jakie zobowiązanie wobec podatnika zostało ustanowione.
Odnośnie konstytucjonalności Art. 24 wypowiedział się również Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach, który w wyroku I SA/Ke 671/14 – Wyrok WSA z dnia 22 stycznia 2015 r. ocenił, że Art. 24 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest niezgodny z Art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, a tym samym uznał, że ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wyklucza przedawnienia należności składkowych zabezpieczonych hipoteką. Oznacza to, że termin przedawnienia należności zabezpieczonych hipoteką przymusową biegnie na zasadach ogólnych (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 4 kwietnia 2014 r., I SA/Op 566/13, Lex nr 1457423; wyrok WSA w Łodzi z dnia 17 grudnia 2013 r., I SA/Łd 496/13, Lex nr 1406456; wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 30 maja 2014 r., I SA/Wr 524/14, Lex nr 1481257; wyrok NSA z dnia 17 kwietnia 2014 r., II FSK 1197/12, Lex nr 1481436).
Zgodnie z powyższym każdy podatnik, na którego nieruchomości została ustanowiona hipoteka przymusowa, z chwilą przedawnienia terminu płatności może wystąpić z wnioskiem do ZUS o wydanie oświadczenia będącego podstawą wykreślenia hipoteki przymusowej z księgi wieczystej.
Przeczytaj: Hipoteka przymusowa ustanowiona przez Urząd Skarbowy
Jak wykreślić hipotekę ZUS z księgi wieczystej?
Aby wykreślić hipotekę przymusową ZUS z księgi wieczystej należy uzyskać oświadczenie ZUS o spłacie należności objętych zabezpieczeniem bądź o przedawnieniu się należności. W tym celu należy w ZUS właściwym dla miejsca zamieszkania złożyć stosowny wniosek zawierający m.in.:
- dane identyfikacyjne wnioskodawcy, imię i nazwisko/nazwę firmy, PESEL lub NIP, nr telefonu, adres zamieszkania/siedziby,
- numer księgi wieczystej obciążonej hipoteką przymusową oraz dane nieruchomości, dla której ta księga jest prowadzona (miejscowość, gmina, nr działki),
- treść żądania,
- własnoręczny podpis, bądź w przypadku działania przez pełnomocnika, podpis pełnomocnika wraz z jego umocowaniem – oryginał lub poświadczony notarialnie odpis pełnomocnictwa.
Wniosek należy złożyć osobiście we wskazanej placówce ZUS bądź przesłać pocztą na adres placówki, która dokonała zabezpieczenia swojej należności poprzez wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej. Wniosek można też przekazać ustnie, pracownikowi ZUSu, który ma obowiązek spisania wnoszonego żądania.
ZUS po otrzymaniu wniosku zweryfikuje jego zasadność poprzez sprawdzenie czy zadłużenie za okres objęty zabezpieczeniem hipotecznym zostało uregulowane. ZUS wystawi oświadczenie stwierdzające, że należności wobec ZUS zostały uregulowane i wyraża zgodę na wykreślenie hipoteki przymusowej z księgi wieczystej oznaczonej numerem….. prowadzonej dla nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym nr…. po sprawdzeniu konta dłużnika i stwierdzeniu braku zadłużenia wobec ZUS.
W przypadku, gdy dłużnik nie uregulował swojego zadłużenia, ZUS nie wystawi wnioskowanego oświadczenia, o czym poinformuje wnioskodawcę na piśmie.
Od rozstrzygnięcia ZUSu nie można się odwołać. Można natomiast skorzystać z powództwa o usunięcie niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym.
W przypadku, gdy zachodzą okoliczności świadczące o przedawnieniu należności, a wierzyciel odmawia dokonania czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki przymusowej z księgi wieczystej, dłużnik powinien skorzystać z prawa żądania usunięcia niezgodności między stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym w drodze procesu sądowego z Art. 10 w związku z Art.100 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (u.o.k.w.i.h.). Jednakże, aby skorzystać z tego prawa, dłużnik powinien wykazać sądowi prowadzącemu księgę wieczystą obciążoną przez ZUS hipoteką przymusową, że wierzytelność wygasła. W tym celu dłużnik powinien złożyć wniosek do Sądu Rejonowego o uzyskanie orzeczenia o niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Orzeczenie sądu stwierdzające niezgodność między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym staje się podstawą do złożenia wniosku do sądu wieczystoksięgowego o wykreślenie hipoteki przymusowej z księgi wieczystej.
Przeczytaj: Jak wykreślić hipotekę przymusową z księgi wieczystej?
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Art. 26.
- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 października 2013 r., sygn. Akt.SK 40/12.
- Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 22 stycznia 2015r I SA/Ke 671/14 – Wyrok WSA w Kielcach.
Zdjęcie: Pixabay.com