W przypadku śmierci osoby spokrewnionej więzami krwi prawo przewiduje dwie drogi dziedziczenia, tj. dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie na podstawie testamentu.
Obie formy dziedziczenia zostały uregulowane w przepisach prawa ujętych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Art. 926, Art. 930 do Art. 940.
Pomimo, że w Art. 926 ustawy z dnia 23 kwietnia kodeks cywilny, powołanie do spadku z tytułu ustawy jest na pierwszym miejscu, to źródło powołania, jakim jest „testament” ma przed nim pierwszeństwo.
Kiedy dochodzi do dziedziczenia ustawowego
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy (nie sporządził testamentu) lub sporządzony przez niego testament jest nieważny albo, gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami.
Dziedziczenie ustawowe dotyczy również tej części spadku, dla której w testamencie spadkodawca nie powołał spadkobiercy.
Przeczytaj: Jak przebiega otwarcie i ogłoszenie testamentu?
Kolejność dziedziczenia – krąg spadkobierców, kto po kim dziedziczy
Krąg spadkobierców powołanych do spadku to osoby powiązane ze spadkodawcą więzami krwi, małżeństwa bądź przysposobienia.
Ustawodawca mając na uwadze pokrewieństwo ze spadkodawcą, grono spadkobierców ustawowych powołanych do spadku podzielił na kilka grup. Kolejność dochodzenia poszczególnych grup ustawowych do spadku jest zależna od istnienia bądź nie istnienia grupy ją poprzedzającej, czyli że grupa dalsza dochodzi do dziedziczenia ustawowego tylko wówczas, gdy nie ma spadkobierców należących do grupy bliższej.
Wśród spadkobierców ustawowych w prawie polskim jedynie małżonek dziedziczy z ustawy zarówno w pierwszej, drugiej jak i trzeciej grupie spadkobierców.
Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, do poszczególnych grup spadkobierców ustawowych zaliczeni zostali:
Grupa I
Zgodnie z Kodeksem cywilnym w pierwszej kolejności powołani do spadku są małżonek spadkodawcy oraz jego zstępni, tj. dzieci spadkodawcy, wnuki, prawnuki itd. (Art. 931. § 1).
Dzieci i małżonek spadkodawcy dziedziczą w częściach równych po zmarłym małżonku, z tym że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku.
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych (Art. 931, § 2).
Dziecko dziedziczy po swoich rodzicach niezależnie od tego, czy jest prawnie przysposobione, pochodzi ze związku małżeńskiego czy ze związku pozamałżeńskiego. Przy czym, istotnym jest, aby dziecko pochodzące ze związku pozamałżeńskiego posiadało prawnie ustalone ojcostwo.
Grupa II
W przypadku braku zstępnych spadkodawcy dziedziczą po nim jego małżonek i rodzice (Art. 932, § 1).
W sytuacji, gdy spadkodawca w chwili śmierci nie pozostawał w związku małżeńskim, jedynymi spadkobiercami majątku po śmierci spadkodawcy są rodzice spadkodawcy, którym przypada cały spadek po połowie.
Grupa III
Do grupy tej należą małżonek i rodzeństwo spadkodawcy oraz ich zstępni. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadł, przypada jego zstępnym.
Grupa IV
Do grupy tej należą dziadkowie spadkodawcy i ich zstępni. Dziedziczą oni w częściach równych (Art. 934, § 1). Jeżeli dziadkowie nie żyją, dziedziczą ciotki i wujkowie.
Grupa V
Do grupy V spadkobierców ustawowych zaliczono dzieci małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku (Art. 934).
Grupa VI
W przypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, w kolejności do dziedziczenia dochodzi gmina, na terenie której mieszkał spadkodawca, bądź, jeżeli nie jest możliwe ustalenie ostatniego miejsca zamieszkania na terenie kraju bądź zagranicy, spadek w całości przejmuje Skarb Państwa (Art. 935).
Przepisy w zakresie dziedziczenia ustawowego nie obejmują małżonka spadkodawcy, który w chwili śmierci spadkodawcy pozostawał z nim w separacji.
Przeczytaj również: Jak potwierdzić prawo do spadku?
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.
- Elżbieta Skowrońska-Bocian, „Prawo spadkowe”, 12 Wydanie.
Zdjęcie: Pixabay.com